جایگاه مفاهیم علم و ظن در اعتبار سنجی خبر واحد

خبر، یگانه مسیر دستیابی برخی از معارف و آموزه های دین است. از این روی جایگاه بی­بدیلی در کشف معارف دین دارد. جایگاه خبر پیوسته به یک شکل نبوده بلکه دچار تغییر شده و نهایتاً تنزل یافته است. خبر واحد (ثقه) ابتداء علم تلقی می‌شد؛ اما بعدها به دلیل تحولات علمی و فرهنگی، برخی دست­یافتن به علم را از راه خبر انکار نمودند. از این رو بیشتر اخبار را ظنی خواندند و عمل به آن را جائز ندانستند. عدم حجیت خبر واحد ثقه برای قرنها، محصول تغییر مفاهیمی همچون علم و ظن و خبر از طریق متکلمان است. پژوهش پیش‌رو به روش تحقیقی تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه­ای گرد آمده است و مساله آن بررسی تنزل جایگاه خبر و ارتباط آن با تغییر مفاهیم علم و ظن و ریشه­یابی آن است. نگارنده بر این نگاه است که اولاً جایگاه خبر متاثر از تغییر در مفاهیم علم و ظن، تنزل یافته است. ثانیاً تغییر در این مفاهیم متاثر از ترجمه منطق ارسطویی است. ثالثاً مفاهیم منطقی علم و ظن وخبر و به طبع آن، انکار حجیت خبر واحد ثقه و متواتر، اول بار توسط معتزله مطرح شد و سپس به اندیشه برخی اصولیان شیعه راه یافت. انعکاس چنین تحولاتی ارائه دلیل نقلی بر عدم جواز عمل به ظنون به خصوص خبر واحد و مآلا مستثنی نمودن آن به دلایل دیگر در منابع اصولی است. این دگرگونی ناشی از عدم تمایز میان مفهوم ظن در آیات و مفهوم منطقی آن شکل گرفته است.